Podstawy ochrony odgromowej
Instalacja odgromowa to kluczowy element zabezpieczenia budynków przed skutkami wyładowań atmosferycznych. Jej głównym zadaniem jest przechwycenie uderzenia pioruna i bezpieczne odprowadzenie ładunku elektrycznego do ziemi. Prawidłowo wykonana odgromówka znacząco zmniejsza ryzyko pożaru czy uszkodzenia instalacji elektrycznej. W Polsce obowiązek montażu instalacji odgromowej dotyczy m.in. budynków o wysokości powyżej 15 metrów. Warto jednak rozważyć jej instalację nawet w niższych obiektach, szczególnie na terenach o podwyższonym ryzyku burz.
Podstawowymi elementami instalacji odgromowej są zwody, przewody odprowadzające oraz uziom. Zwody to metalowe pręty umieszczane na dachu, które przechwytują wyładowanie. Przewody odprowadzające łączą zwody z uziomem, tworząc drogę dla prądu piorunowego. Uziom to element zakopany w ziemi, rozpraszający ładunek elektryczny. Odgromówka (onninen.pl/produkty/odgromowka) powinna być wykonana z materiałów odpornych na korozję, najczęściej stosuje się miedź lub stal ocynkowaną.
Przy projektowaniu instalacji odgromowej należy uwzględnić wiele czynników, takich jak kształt i wysokość budynku, materiał pokrycia dachowego czy obecność metalowych elementów na dachu. Ważne jest również określenie klasy ochrony odgromowej, która zależy od przeznaczenia budynku i potencjalnych skutków uderzenia pioruna. Dla zapewnienia skutecznej ochrony, instalacja powinna być regularnie kontrolowana i konserwowana, co najmniej raz na 5 lat.
Dobór odpowiednich materiałów
Wybór właściwych materiałów do instalacji odgromowej ma kluczowe znaczenie dla jej skuteczności i trwałości. Najczęściej stosowanymi materiałami są miedź, stal ocynkowana oraz aluminium. Miedź charakteryzuje się doskonałą przewodnością elektryczną i odpornością na korozję, co przekłada się na długi okres użytkowania. Stal ocynkowana jest tańsza, ale wymaga częstszych przeglądów i konserwacji. Aluminium stanowi kompromis między ceną a trwałością.
Przy doborze przewodów odprowadzających należy zwrócić uwagę na ich przekrój. Dla typowych instalacji odgromowych minimalny przekrój przewodu miedzianego wynosi 50 mm², a dla stali ocynkowanej 80 mm². Ważne jest również odpowiednie połączenie różnych elementów instalacji. Stosuje się specjalne złączki i zaciski, które zapewniają pewne połączenie elektryczne i mechaniczne. Instalacje odgromowe (onninen.pl/produkty/Energetyka-i-systemy-odgromowe/Instalacje-odgromowe) powinny być wykonane z materiałów zgodnych z normami i posiadających odpowiednie certyfikaty.
Przy wyborze materiałów warto zwrócić uwagę na ich kompatybilność z konstrukcją budynku. Na przykład, na dachach pokrytych blachą zaleca się stosowanie zwodów wykonanych z tego samego materiału, co pokrycie dachowe, aby uniknąć korozji elektrochemicznej. W przypadku budynków zabytkowych lub o szczególnej architekturze, można rozważyć zastosowanie systemów odgromowych wkomponowanych w bryłę budynku, takich jak przewody ukryte w rurach spustowych.
Montaż zwodów i przewodów odprowadzających
Montaż zwodów to pierwszy etap instalacji systemu odgromowego. Zwody poziome umieszcza się na krawędziach dachu, kalenicach i innych wystających elementach. Ich zadaniem jest przechwycenie wyładowania atmosferycznego. Zwody pionowe (iglice) instaluje się na najwyższych punktach budynku. Odległość między zwodami nie powinna przekraczać 20 metrów. Przy montażu należy zachować odstęp bezpieczny od metalowych elementów dachu, takich jak rynny czy anteny.
Przewody odprowadzające łączą zwody z uziomem. Montuje się je wzdłuż ścian budynku, w odległości nie mniejszej niż 10 cm od powierzchni łatwopalnych. Standardowo instaluje się co najmniej dwa przewody odprowadzające dla budynków o wysokości do 30 metrów. Dla wyższych obiektów liczba ta rośnie. Ważne jest, aby przewody były prowadzone możliwie najkrótszą drogą, bez ostrych zagięć. Na wysokości około 1,5 metra nad ziemią montuje się złącza kontrolne, umożliwiające pomiary rezystancji uziemienia.
Przy montażu elementów instalacji odgromowej należy zadbać o ich właściwe mocowanie. Uchwyty powinny być odporne na warunki atmosferyczne i zapewniać stabilne zamocowanie przewodów. W miejscach narażonych na uszkodzenia mechaniczne, na przykład przy ziemi, stosuje się osłony ochronne. Zapoznaj się (onninen.pl/artykul/jak-gleboko-powinien-byc-zamocowany-uziom-szpilkowy) z wytycznymi dotyczącymi głębokości montażu uziomów, aby zapewnić ich skuteczność.
Wykonanie uziemienia
Uziemienie stanowi krytyczny element instalacji odgromowej, odpowiedzialny za bezpieczne odprowadzenie ładunku elektrycznego do ziemi. Najczęściej stosowane typy uziomów to uziomy poziome (taśmowe lub prętowe) oraz pionowe (szpilkowe). Wybór rodzaju uziomu zależy od warunków gruntowych i dostępnej przestrzeni wokół budynku. Uziom poziomy zakopuje się na głębokości minimum 0,6 metra, na długości co najmniej 5 metrów od budynku.
Uziomy szpilkowe wbija się pionowo w grunt na głębokość zależną od rodzaju gleby i wymaganej rezystancji uziemienia. Typowa głębokość to 3-6 metrów. W trudnych warunkach gruntowych może być konieczne zastosowanie uziomów głębokich, sięgających nawet kilkunastu metrów. Ważne jest, aby uziom był umieszczony poniżej poziomu przemarzania gruntu, co w Polsce wynosi około 1,2-1,4 metra.
Przy wykonywaniu uziemienia kluczowe jest osiągnięcie odpowiedniej rezystancji, która nie powinna przekraczać 10 omów. W przypadku trudności z uzyskaniem wymaganej wartości, stosuje się dodatkowe metody, takie jak łączenie uziomów w układy kratowe lub stosowanie środków poprawiających przewodność gruntu. Po zakończeniu prac montażowych należy przeprowadzić pomiary rezystancji uziemienia i sporządzić protokół z badań.
Konserwacja i okresowe przeglądy
Regularna konserwacja instalacji odgromowej jest niezbędna dla zachowania jej skuteczności. Zgodnie z polskimi przepisami, przeglądy techniczne powinny być wykonywane co najmniej raz na 5 lat. W przypadku obiektów szczególnie narażonych na wyładowania atmosferyczne lub znajdujących się w agresywnym środowisku, zaleca się częstsze kontrole, nawet coroczne. Podczas przeglądu sprawdza się stan techniczny wszystkich elementów instalacji, w tym zwodów, przewodów odprowadzających i uziemienia.
Kontrola obejmuje ocenę wizualną pod kątem uszkodzeń mechanicznych, korozji czy poluzowania połączeń. Szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca narażone na działanie czynników atmosferycznych, takie jak połączenia na dachu czy przy gruncie. Wykonuje się również pomiary ciągłości elektrycznej instalacji oraz rezystancji uziemienia. Wyniki pomiarów porównuje się z wartościami z poprzednich kontroli, aby wykryć ewentualne pogorszenie parametrów instalacji.
W ramach konserwacji może być konieczne czyszczenie elementów instalacji z zanieczyszczeń, dokręcenie połączeń czy wymiana skorodowanych części. Ważne jest również usuwanie roślinności, która mogłaby zakłócać działanie instalacji odgromowej. Po każdym przeglądzie i konserwacji należy sporządzić odpowiednią dokumentację, która powinna być przechowywana przez właściciela obiektu. Regularne przeglądy i konserwacja nie tylko zapewniają skuteczność ochrony odgromowej, ale także mogą przedłużyć żywotność instalacji.
